Inwestorze, bądź dorosły, spółki czasem upadają

Coraz szersze koła zatacza na rynku afera związana ze spółką GetBack. W zależności od aktualnego etapu przyjmuje ona nieco inne odcienie, ale w dniu dzisiejszym najczęściej pada pytanie o to, kto zawinił, że tysiące inwestorów kupiło akcje i obligacje spółki, która ostatecznie stoi na krawędzi bankructwa. Odpowiem Wam na to pytanie: nikt nie zawinił, tak się czasem na rynku dzieje.

Już drugi tekst w tym tygodniu poświęcam GetBackowi, bo i sprawa nie jest błaha. W pierwszym próbowałem pokazać możliwe konsekwencje ostatnich wydarzeń, czyli wkradający się na giełdę brak zaufania, który swoimi konsekwencjami może dotknąć wiele sektorów i branż. W drugim postanowiłem nieco sięgnąć do zasad zdrowego rozsądku, którym przecież powinniśmy się kierować.

Jeżeli śledzicie opinie i komentarze na temat feralnej spółki, dostrzegacie z pewnością, że zaczynają się pojawiać pytania o winnych obecnego stanu rzeczy. Prezes Kąkolewski, na którym wszyscy wieszają psy i oskarżają o wprowadzanie rynku w błąd (o tym za chwilę) jest już w zasadzie skreślony, więc sięgamy dalej. 

Czy można było przewidzieć problemy GetBacku?

Na pierwszy ogień idą domy maklerskie, które wydawały pozytywne rekomendacje dla spółki. Kolejne są instytucje finansowe, które oferowały obligacje, zarówno na rynku publicznym, jak i w emisjach prywatnych. Ostatnio zaczęto sięgać nawet po serwisy internetowe, które zaangażowały się w promowanie IPO GetBacku na rynku głównym. Każdemu, kto miał coś wspólnego z pojawieniem się tej spółki w świadomości szerszego grona inwestorów dostaje się po uszach, że "naganiał" na zakup akcji lub obligacji. Co więcej, jeżeli brał za to pieniądze to jest już podwójnie umoczony.

Pytanie o przyczyny jakiegoś zjawiska są zupełnie naturalne. Gdy rozbije się samolot to pierwsze pytanie brzmi "jak do tego doszło?", a drugie brzmi "czy można było tego uniknąć?". W przypadku katastrof najczęściej udaje się znaleźć odpowiedzi na oba pytania i okazuje się, że zadecydował splot niekorzystnych czynników i błędów ludzkich. W przypadku rynku kapitałowego niestety nie ma tak łatwo i musimy zaakceptować fakt, że czasem nic nie zapowiada katastrofy. Tak właśnie, moim zdaniem, było w przypadku GetBack.

Nawet w dniu dzisiejszym na podstawie analizy opublikowanych danych finansowych (czyli do wyników za 3Q2017) można dojść do wniosku, że spółka znajduje się w dobrej kondycji. Pokazał to niedawno Filip Rudnicki na swoim blogu, ale oczywiście nie był on jedyny. Stąd brały się pozytywne rekomendacje dla GetBacku. Jak to gdzieś niedawno czytałem, autor rekomendacji nie widział podstaw do jej zmiany, bo w świetle danych opublikowanych przez spółkę wszystko było ok. Kurs spadał, owszem, ale raporty były jakie były. Dopiero wydarzenia ostatnich dwóch tygodni, w szczególności niewykupienie obligacji, pamiętny raport bieżący o rozmowach z PKO BP i PFR oraz zawieszenie notowań przez GPW skłoniły instytucje do zawieszenia rekomendacji.

W tym wypadku, jak w wypadku bardzo niewielu innych, w zasadzie wszyscy są zgodni, że nikt nie spodziewał się takiego rozwoju wydarzeń. Dlatego właśnie jest to takie zaskoczenie, że, powtórzę, nikt się tego nie spodziewał. Nie było sygnałów ostrzegawczych i przesłanek, które kilka miesięcy temu mogły sugerować, że biznes GetBack się nie spina. Trudno jest mieć w obecnej chwili pretensje do wypowiedzi z 2017 roku, które w większości były optymistyczne.

Tym bardziej nie można mieć pretensji do serwisów internetowych, redakcji i innych podmiotów ze sfery medialno-blogowej, że brały udział w promowaniu emisji. Jest to ich chleb codzienny i zupełnie normalne zjawisko, że do serwisu skupiającego uwagę inwestorów zgłaszają się reklamodawcy. Co więcej, zupełnie normalne jest, że za reklamę się płaci. Tyle tylko, że trzeba odróżnić płatną reklamę (która jest zupełnie ok) od płatnego udzielania rekomendacji inwestycyjnych. W tym wypadku należy jasno wykazać ewentualne konflikty interesów i powiązania pomiędzy np. ceną emisyjną w IPO, a przychodami poszczególnych mediów.

Patrząc wstecz łatwo stawiać zarzuty

Z perspektywy czasu bardzo łatwo jest twierdzić, że instytucje powinny wiedzieć, że w biznesie GetBack coś się nie spina. Jest to o tyle łatwe, że zrzuca z nas całą winę na kogoś innego. To samo można twierdzić w przypadku afery z Amber Gold, do której w ostatnich dniach porównuje się spółkę GetBack - ktoś powinien nas przed tym ostrzec. 

Przypomnę mój wpis sprzed ponad 5 lat dotyczący własnie Amber Gold. Wtedy wkurzałem się na "zwykłych ludzi", którzy sądzili, że można otrzymywać 15% rocznie bez żadnego ryzyka. Dzisiaj dziwię się inwestorom, że winę za nietrafioną inwestycją zrzucają na kogoś innego.

Tyle, że post factum bardzo łatwo jest twierdzić, że coś zostało źle zrobione. Znając dalszy rozwój wypadków, to co się udało i co się nie udało, łatwo jest pokazać, które decyzje zostały podjęte prawidłowo, a co można by było zrobić inaczej. Z tej perspektywy łatwo jest wytykać błędy domom maklerskim i każdemu, kto się wypowiadał na temat GetBacku w tonie innym niż alarmistyczny. Tyle, że ówczesny stan znajomości faktów o spółce był taki a nie inny i pozwalał na wyciąganie takich, a nie innych wniosków. 

Dlatego z ostrożnością patrzę na poszukiwanie odpowiedzialności za zaniżenie wyceny przy prywatyzacji Ciechu, czy ustalanie, co jeszcze mogło zostać zrobione podczas regulowania branży hazardowej kilka lat temu. Bardzo łatwo jest po czasie wskazać organy, które w porę nie ostrzegły, osoby, które nie zareagowały, mimo że miały do tego narzędzia lub pytania, które mogły paść, a nie padły. Tyle, że nie prowadzi to do niczego konstruktywnego.

Co byście zrobili na miejscu prezesa Kąkolewskiego?

Wiele osób wini osobę Konrada Kąkolewskiego za nietrafioną inwestycję w GetBack. Bo przecież prezes zachęcał i mówił, że kondycja fundamentalna spółki jest bardzo dobra. A teraz spójrzmy na ten problem inaczej.

Getback jest spółką, która w bardzo dużym stopniu finansuje się długiem. Pozyskuje kapitał z rynku nie tylko na zakup nowych pakietów wierzytelności, ale również (może nawet przede wszystkim) na rolowanie już wyemitowanego zadłużenia. W takiej sytuacji kluczowe jest zaufanie i wiara rynku, że spółce można bezpiecznie pożyczyć pieniądze. 

Pomyślmy, co by było, gdyby prezes nagle wyszedł przed inwestorów i powiedział, że spółka się przelewarowała, że stoi pod ścianą i jeżeli nie pozyska dużej ilości taniego kapitału to zaczną się problemy. Takim działaniem momentalnie przekreśliłby szanse na korzystne oprocentowanie obligacji lub uplasowanie emisji przy dużym zainteresowaniu inwestorów i korzystnej cenie. Można więc powiedzieć, że konsekwentne obstawanie przy dobrej kondycji GetBacku było jedynym, co prezes Kąkolewski mógł zrobić. W przeciwnym wypadku jednym wywiadem mógłby rozłożyć spółkę na łopatki.

Oczywiście istnieją twarde zarzuty, które można tu postawić. Chodzi głównie o przemilczenie niewykupienia obligacji od Quercusa, podanie komunikatu o rozmowach z PKO BP i PFR zdementowanego później przez obie instytucje, czy też zwlekanie z publikacją raportu rocznego. Warto podkreślić, że terminy na publikację raportu jeszcze nie upłynęły, a pozostałe działania należy rozpatrywać w kontekście regulacji prawnych, którymi związany jest prezes publicznej spółki giełdowej.

Czy prezes mógł zrobić coś inaczej? Zapewne tak, ale dopóki byłyby to działania zgodne z prawem, trudno mieć do niego pretensje, że robi dobrą minę do złej gry. Tyle tylko, że w ostatnich dniach przypominało to już bardzo rozpaczliwe próby łapania powietrza przez tonącego. 

Inwestorze, bierz odpowiedzialność za swoje czyny

Zadajmy sobie pytanie, czy jest to pierwszy prezes, którego słowa nie do końca pokrywają się z kondycją spółki? Oczywiście nie. Czy jest to pierwsza spółka, w której ujawniły się jakieś problemy mimo wcześniejszej dobrej sytuacji? Również nie. A czy jest to pierwszy emitent obligacji, który wyemitował papiery z wysokim oprocentowaniem, na które nie był w stanie zarobić? Po raz trzeci nie.

Jesteśmy inwestorami i powinniśmy zdawać sobie sprawę, że niektóre spółki upadają. Powinniśmy wiedzieć, że nie można bezkarnie kupować obligacji oprocentowanych na 8% czy 10% i nie zaliczyć po drodze żadnej wpadki. Nie da się również opierać tylko i wyłącznie na opiniach innych, niezależnie od tego, czy są to domy maklerskie, serwisy finansowe, czy blogerzy finansowi. Trzeba myśleć samodzielnie. Kojarzyć fakty, patrzeć za horyzont i nieustannie szukać dziury w całym.

Co więcej, raz na jakiś czas trzeba sprzedać posiadane papiery nawet jeżeli sytuacja fundamentalna spółki wydaje się dobra. Temu właśnie służą zlecenia stop loss, pozwalające nam ograniczyć ponoszone straty. Przykład GetBacku bardzo dobitnie pokazuje, że bardzo często rynek wie lepiej. Spadające notowania powinny dać do myślenia wielu inwestorom, nawet jeżeli fundamenty spółki wydawały się wskazywać na co innego. 

Nie zamierzam tutaj pouczać tych wszystkich, którzy stracili lub dopiero stracą pieniądze na akcjach czy obligacjach spółki GetBack. Ale źle świadczy o inwestorach, jeżeli mają oni pretensje do Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych za to, że miało akcje GetBacka w swoim portfelu fundamentalnym. 

Będąc inwestorem trzeba pamiętać, że raz na jakiś czas przytrafi nam się wpadka, czyli nietrafiona inwestycja, której nie mogliśmy uniknąć nawet dokładając staranności i chęci. Dlatego właśnie niektórzy stosują dywersyfikację oraz stop lossy - aby ucierpieć jak najmniej, jeżeli na rynku przydarzy się coś, czego nie rozumiemy lub przed czym nie możemy się obronić.

Suma wszystkich strachów, czyli paraliż rynków

Boję się, że afera z GetBackiem uderzy mocno w nasz rynek kapitałowy. Jeżeli okaże się, że spółka upadnie i pociągnie za sobą tysiące akcjonariuszy oraz kolejne tysiące obligatariuszy, pojawią się jeszcze silniejsze oczekiwania, aby winni, faktyczni lub wyimaginowani, zostali ukarani. Na marginesie zostawiam rynkową nieufność, o której pisałem w poniedziałek.

Wyobraźmy sobie, że sprawa zatacza na tyle szerokie kręgi, że biorą się za nią politycy. Zaczyna się polowanie na czarownice mające ujawnić, kto wiedział i nie ostrzegł, kto mógł skontrolować i nie skontrolował, kto coś powiedział, a nie powinien oraz kto wypowiedział się dobrze o spółce, która ostatecznie dobra nie była. Dostaje się GPW, dostaje się KNF, dostaje się domom maklerskim i wszystkim tym, którzy mieli z GetBackiem do czynienia.

Pojawiają się nowe regulacje. Nie można już nic powiedzieć ani napisać o żadnej spółce. Nie można reklamować IPO. Nie można reklamować emisji obligacji. Pojawiają się kary za wydanie nietrafionej rekomendacji. Już dzisiaj mówi się, że KNF zaciągnęła hamulec przy zatwierdzaniu prospektów emisyjnych dla obligacji, a to może być dopiero początek. 

Co jeżeli wprowadzone zostaną dalsze ograniczenia i utrudnienia? Każdy, kto będzie miał dać zielone światło na jakąś emisję zastanowi się pięć razy, zanim to zrobi. Pomyśli najpierw, co za kilka lat powie w tej sprawie potencjalnej komisji śledczej i będzie tak długo mnożył formalności i problemy, aż nie będzie innego wyjścia niż się zgodzić.

Dziwimy się, że urząd skarbowy potrafi odwoływać się do najwyższych instancji, aby nie oddać podatnikowi 100 zł, które ewidentnie oddać powinien. Odwołuje się dlatego, aby ktoś kiedyś nie wytoczył pracownikowi postępowania dyscyplinarnego, że mógł powalczyć, a nie powalczył. Przekładając taką sytuację na nasz rynek kapitałowy będziemy mieli totalny paraliż w kilku obszarach.

Przede wszystkim spółki nie będą mogły pozyskać kapitału. Powstaną utrudnienia i regulacje powodujące, że tylko największe spółki będą mogły sobie pozwolić na przeprowadzenie emisji. Po drugie, pojawi się większa formalizacja procesu inwestycyjnego. Zakładając rachunek maklerski trzeba będzie wypełnić stos papierów i podpisać milion oświadczeń potwierdzających, że jesteśmy gotowi do narażania naszego kapitału na ryzyko rynkowe. Dalsze konsekwencje mogą być różnorakie, ot chociażby likwidacja IKE i IKZE maklerskiego.

Do wszystkiego podchodźmy z rozsądkiem

Będąc inwestorami, niezależnie od tego, czy jest to nasza codzienna aktywność czy działania wykonywane od święta, powinniśmy pamiętać, że inwestowanie wiąże się z ryzykiem. Banał, ale tak jest. Każdy prospekt informacyjny zawiera niezbędne informacje o czynnikach ryzyka i dokumenty GetBacku również takie klauzule zawierały. Tyle tylko, że inwestorzy przyjęli założenie, że najgorsze się nie wydarzy. Niestety, raz na jakiś czas się się wydarza i trzeba się z tym pogodzić.

Podobnie ma się rzecz z rekomendacjami i analizami, niezależnie od tego, czy sporządzają je profesjonaliści, czy amatorzy i pasjonaci rynków. Oni również się mylą. Zdarza się również tak, jak miało to miejsce w przypadku GetBacku, że oficjalnie publikowane dane nie dają powodów do niepokoju i jedynie osoby bezpośrednio związane ze spółką mają szanse na dostrzeżenie punktów zapalnych. Tak bywa, to się zdarza i musimy to zaakceptować.

Na chwilę obecną nie wiadomo jeszcze, jakie będą losy spółki, losy inwestorów, którzy w spółkę zainwestowali lub powierzyli jej pieniądze. Warto jednak pamiętać, żeby z ostrożnością podchodzić do najlepszych nawet spółek, a do każdej inwestycji z rozsądkiem.