Certyfikaty faktor - wszystko co musisz wiedzieć

Mój tekst z 25 stycznia wywołał wśród czytelników bloga sporo zamieszania, gdyż zapewne każdy z Was chciałby zarobić 35% w ciągu dwóch giełdowych sesji. Dzisiaj pociągnę ten wątek, przybliżając nieco instrument, z którego skorzystałem do osiągnięcia takiej właśnie stopy zwrotu. Jeśli nie czytaliście mojego poprzedniego tekstu, koniecznie do niego zajrzyjcie, gdyż dzisiejszy będzie rozwinięciem i uszczegółowieniem kwestii tam omówionych. Doprecyzuję również kilka detali, które mogły wydawać się niejasne.

Czym są certyfikaty faktor?

Są one produktami strukturyzowanymi. Oznacza to, że posiadają swojego emitenta, który niejako "produkuje" je na potrzeby obrotu rynkowego. Sam certyfikat nie reprezentuje określonego prawa majątkowego, a zatem nie kupujemy części spółki czy innego podmiotu. Jego zadaniem jest odzwierciedlanie, w sposób określony specyfikacją certyfikatu, ruchów innych instrumentów. Mogą nimi być akcje, indeksy giełdowe czy też poszczególne surowce.

Czy certyfikaty faktor przypominają kontrakty terminowe?

Mimo posiadania pewnych podobieństw, certyfikaty te są jednak zupełnie różnymi instrumentami. Przede wszystkim certyfikat nie jest instrumentem pochodnym. Nie potrzebujemy podpisanej z domem maklerskim umowy w zakresie obrotu derywatami. Oprócz tego na certyfikatach nie można stracić więcej niż kwota, za którą się je kupiło. W wypadku kontraktów wnosimy określony depozyt, ale straty mogą przewyższyć jego wysokość. W tym zakresie certyfikaty przypominają bardziej akcje, gdyż mogą spaść tylko do zera.

Jak kupować certyfikaty?

Dokładnie tak samo, jak akcje. Składamy zlecenie wybierając ilość certyfikatów, które chcemy kupić oraz cenę, którą podajemy w zleceniu. Obie te wartości dają nam wielkość pozycji. W przypadku certyfikatów jest ta różnica, że nie można składać na nie zleceń "rynkowych", a jedynie z limitem ceny. Zabieg ten ma wzmocnić bezpieczeństwo inwestorów, którzy podając konkretną cenę, muszą przemyśleć, po ile chcieliby ewentualnie kupić.

Czy na rynku certyfikatów jest obecny animator?

Tak, certyfikaty animuje Raiffeisen Centrobank, który jest jednocześnie ich emitentem. Zgodnie z warunkami animacji, musi on być na rynku przynajmniej przez 80% czasu sesji, a zatem mogą się zdarzać sytuacje, zwłaszcza w pierwszych minutach sesji oraz w porze lunchu, kiedy to animatora na rynku brakuje. Może to w niektórych wypadkach utrudniać otwieranie i zamykanie pozycji.

Czy certyfikatami można obracać na kontach IKE i IKZE?

Tak, jest to jak najbardziej możliwe. Nie są one instrumentami pochodnymi i mimo, że niektóre z nich oferują dźwignię finansową, to można inwestować z ich wykorzystaniem na kontach emerytalnych.

Jak wykorzystywać certyfikaty na spadki?

Certyfikaty na spadki umożliwiają zarabianie na spadkowych ruchach instrumentów, których zachowanie odzwierciedlają. Należy jednak pamiętać, że przeciwnie do kontraktów, nie możemy zajmować na nich krótkiej pozycji. Chcąc zarabiać na spadkach kupujemy certyfikat "na spadki", którego cena rośnie wraz ze spadającą ceną instrumentu śledzonego.

Czy certyfikaty faktor posiadają termin wygaśnięcia?

Nie, mają one charakter OPEN END, co oznacza, że nie posiadają terminu wygaśnięcia. Nie ma więc w ich przypadku mowy o wartości czasowej, która obniża wartość naszego certyfikatu. Niezależnie od tego, musimy pamiętać o koszcie finansowania, który zostanie omówiony dalej.

Jak rozróżnić poszczególne certyfikaty?

Nazwę certyfikatu RCFL3OIL.PL należy rozumieć w sposób następujący:

• RC - Raiffeisen Centrobank - nazwa emitenta
• F - certyfikat typu faktor (są też inne rodzaje certyfikatów)
• L - long - certyfikat na wzrosty (S byłby certyfikatem na spadki)
• 3 - trzykrotna dźwignia finansowa (są certyfikaty z dźwignią 2, 3 i 4 krotną)
• OIL - instrument, którego cenę odzwierciedla certyfikat
• PL - certyfikat notowany w PLN (dopisek pojawiający się tylko w niektórych serwisach)

Na jakie instrumenty są notowane na GPW certyfikaty faktor?

Listę instrumentów, wraz z informacjami dotyczącymi dźwigni, prezentuje poniższa tabela:

źródło: GPW.pl

O poziomie ochrony będzie jeszcze mowa.

Jak działa dźwignia finansowa przy certyfikatach faktor?

Większość certyfikatów faktor posiada dźwignię finansową. Dźwignia ta jest stała, a zatem jej wartość nie zmienia się w zależności od panujących warunków rynkowych. To ważne, gdyż inne typy certyfikatów charakteryzują się dźwignią o zmiennej wysokości.

Zmiana ceny certyfikatu uzależniona jest od ceny odniesienia z poprzedniej sesji. I jeśli chodzi o instrument bazowy, tylko poprzednia sesja się liczy. A zatem nie jest tak, że jeśli w ciągu kilku sesji indeks Wig20 wzrośnie o 10%, cena certyfikatu wzrośnie o 30%. Nie liczymy stóp zwrotu z certyfikatu w odniesieniu do dłuższych okresów niż jedna sesja, gdyż wyjdzie nam wynik inny niż ruch instrumenty bazowego mnożony przez lewar.

Weźmy przykład: Indeks Wig20 rośnie na danej sesji o 3%. W tym wypadku:

• certyfikat 3x long rośnie o 9%,
• certyfikat 2x long rośnie o 6%,
• certyfikat 2x short spada o 6%,
• certyfikat 3x short spada o 9%.

Zmiana ceny certyfikatu liczona jest od poprzedniego zamknięcia, co powoduje pewne zniekształcenia, działające na korzyść jednych inwestorów i niekorzyść innych. Wynika to chociażby z działania procentu składanego.

Przyjmijmy, że ropa brent kosztuje 33 dolary za baryłkę, podczas gdy jej historyczna średnia wynosi 60 dolarów. W wyniku różnych zdarzeń, przez 20 kolejnych sesji ropa rośnie o 3% dziennie i po wspomnianych 20 sesjach, dobija do poziomu 60 dolarów (33*1,03^20=59,60$). Jak łatwo policzyć jej cena wzrosła z 33$ do 60$, a zatem o 80%. 

Licząc potencjalną stopę zwrotu z certyfikatu faktor long z dźwignią 3x, można by było zakładać, że wyniesie ona 3x 80%, czyli 240%. Tymczasem, jak wspomniałem wcześniej, zmiana ceny certyfikatu liczona jest tylko w granicach poszczególnych sesji. A zatem na pierwszej sesji cena rośnie o 9%, na kolejnej o 9% od poprzedniej i tak dalej. Jak to wygląda z punktu widzenia stopy zwrotu? 33*1,09^20=185. Cena certyfikatu wzrosła więc nie o 240%, ale aż o 460%. To właśnie wpływ procentu składanego i pokazuje również, dlaczego kupno certyfikatów strukturyzowanych może być interesującym rozwiązaniem, zwłaszcza jeśli chodzi o wzrosty od bardzo niskich poziomów.

Czym jest poziom ochrony w przypadku certyfikatu faktor?

Poziom ochrony służy ochronie inwestorów przed nadmiernymi stratami w sytuacji, gdyby na jednej sesji wystąpiła zmiana ceny instrumentu bazowe go wyższa niż określony poziom. Podkreślam, że chodzi o zmianę jednosesyjną. W takim wariancie do wyceny certyfikatu wprowadzana jest modyfikacja, tak jakby rozpoczęła się nowa sesja giełdowa.

Weźmy przykład certyfikatu na ropę z dźwignią 3x i poziomem ochrony 30%. Gdyby poziomu ochrony nie było, spadek na jednej sesji rzędu 35% spowodowałby utratę więcej niż 100% wartości certyfikatu. Poziom ochrony jest mechanizmem mającym zapobiegać takim zdarzeniom.

Załóżmy, że cena ropy i cena certyfikatu wynoszą po 100. Ropa w ciągu jednej sesji traci 30%, czyli tyle, ile wynosi poziom ochrony, i spada do 70. W tym czasie certyfikat z trzykrotną dźwignią traci 90% swojej wartości i jego cena wynosi 10. Zaczyna działać mechanizm ochronny i wprowadzany jest wirtualny nowy dzień rozliczeniowy. Oznacza to, że zmiany ceny certyfikatu nie są liczone od poziomu 100, będącego kursem odniesienia, ale od poziomu 70 dla instrumentu bazowego i od poziomu 10 dla certyfikatu. 

Ostatecznie ropa kończy dzień spadkiem o 40%. Bez ochrony, certyfikat straciłby ponad 100% wartości. Tymczasem spadł on do poziomu 10, kiedy to kursem odniesienia stał się kurs 70. Spadek z poziomu 70 na 60 oznacza ruch o 14% i o trzykrotność tej wartości spada certyfikat, ale licząc już od poziomu 10 zł. Oznacza do spadek o dalsze 4,20 zł i zakończenie dnia przy kursie 5,80 zł. A zatem udało się uniknąć całkowitej straty kapitału.

Patrząc na poziomy ochrony i odnosząc je do jednosesyjnej zmiany ceny trzeba przyznać, że wystąpienie takich zdarzeń jest wyjątkowo mało prawdopodobne.

Co wpływa na zmianę cen certyfikatów faktor?

Pierwszym i najważniejszym czynnikiem jest oczywiście instrument bazowy. Ale oprócz niego występują również inne zmienne. 

Jedną z nich jest kurs walutowy. Surowce takie jak ropa, złoto czy srebro wyceniane są w dolarach, podczas gdy certyfikaty w złotówkach. Wahania pary walutowej USD/PLN mają więc znaczenie, które może okazać się niemałe. W przypadku indeksu EURO STOXX walutą jest euro.

Drugim z czynników jest koszt kapitału, który omówiony jest w kolejnym pytaniu.

Jak koszt kapitału wpływa na kurs certyfikatu faktor?

Korzystając z dźwigni finansowej pożyczamy kapitał. A zatem od tego pożyczonego kapitału musimy zapłacić część jego wartości, określaną właśnie mianem kosztu kapitału. Jest ona uwzględniana w wycenie i można powiedzieć, że jest to odpowiednik punktów swapowych na rynku forex.

Omówmy przykład posiadacza pozycji długiej z dźwignią 2x. Wpłaca on 2000 zł i jest to jego kapitał, od którego nie musi nic płacić. Ale dzięki lewarowi wirtualnie pożycza drugie 2000 zł i od nich już musi ponosić koszty.

A teraz omówmy przykład posiadacza pozycji krótkiej z dźwignią 2x. Zajmuje on pozycję krótką, a więc nie dość, że nie ponosi kosztu kapitału, to jeszcze wirtualnie pożycza środki o równowartości swojej wpłaty innemu inwestorowi. Od tej więc części otrzymuje odsetki. Co więcej, dzięki działaniu dźwigni 2x, pożycza je raz jeszcze, tyle że w podwójnej wysokości. Reasumując, kupując certyfikat na spadek za 2000 zł wirtualnie pożycza komuś 6000 zł i od tej kwoty powinien otrzymywać odsetki.

W rezultacie, wartość certyfikatów long jest obniżana o koszt kapitału, podczas gdy wartość certyfikatów short jest o tę wartość podwyższana.

Im dłuższy termin tym koszt kapitału bardziej wpływa na wartość naszej inwestycji. Zakładając wartość tego kosztu na poziomie 3% rocznie, wpływ kształtuje się następująco:

• certyfikat long 3x - 6% rocznie straty z tytułu kosztu kapitału
• certyfikat long 2x - 3% rocznie straty z tytułu kosztu kapitału
• certyfikat short 2x - 9% rocznie zysku z tytułu kosztu kapitału
• certyfikat short 3x - 12% rocznie zysku z tytułu kosztu kapitału

Należy więc pamiętać o tych zmiennych, jeśli planujemy dłuższe posiadanie danych certyfikatów w portfelu.

Dlaczego aktualna zmiana ceny nie zawsze odzwierciedla zmianę instrumentu bazowego?

Oprócz wspomnianych powyżej czynników, są również inne drobne zmienne, wpływające na wartość certyfikatów. Pierwsza z nich wynika z faktu, że certyfikaty kwotowane są najczęściej nie do indeksu, ale do kontraktów na dany indeks lub aktywo. A kontrakty mogą w swym zachowaniu nieco odbiegać od swojego instrumentu bazowego. W grę wchodzą również kwestie rolowania kontraktów terminowych, które mogą powodować niewielkie zaburzenia w odniesieniu do odzwierciedlania przez kontrakt ceny danego aktywa.

Drugi czynnik wynika z transakcji dokonywanych w granicach widełek cenowych. Jeśli ostatnia transakcja dokona się po cenie bid, notowania mogą pokazywać inną stopę zwrotu niż transakcja po cenie ask. Może zmiana niewielka, ale zawsze może wprowadzać drobne nieścisłości.

Dlaczego lepiej jest kupować certyfikaty wtedy, gdy są tanie?

Na certyfikacie nie stracimy więcej niż to, co za niego zapłaciliśmy, to pewne, podczas gdy zyskać możemy wielokrotnie więcej.

Załóżmy, że instrument bazowy kosztuje 100 zł i rozpatrujemy dwa równoważne scenariusze: wzrostu o 50% i spadku o 50%, każdy w przeciągu 10 sesji (wiem, to dużo). Kupujemy certyfikat long 3x na wzrosty i rynek faktycznie rośnie średnio o 4% na sesję, osiągając po 10 dniach poziom 148 zł.

Stopa zwrotu z certyfikatu wynosi 210% (1*1,12^10).

Załóżmy teraz, że instrument bazowy traci 7% na sesję i po 10 sesji spada do poziomu 48 zł.

Stopa zwrotu z certyfikatu wynosi -90% (1*0,79^10).

A zatem kupując certyfikat na wzrosty, na ruchu o podobnej skali w każdą ze stron, możemy albo zarobić 210%, albo stracić 90%. Szanse zdecydowanie przesunięte są na naszą korzyść. 

A teraz odwróćmy sytuację i zagrajmy na spadki, czyli rozpatrzmy 10 sesji po 4% dla wariantu wzrostowego i 10 sesji po -7% dla wariantu spadkowego.

Jeśli rynek spadnie, a my zagramy na spadki, możemy zarobić bardzo dużo, bo aż 572% (1*1,21^10). Jeśli z kolei rynek wzrośnie, a my będziemy na certyfikacie spadkowym, stracimy zaledwie 33% (1*0,96^10). Widzimy więc, że i w tym wariancie, szanse działają na naszą korzyść.

Może więc w takiej sytuacji, skoro wartość oczekiwana zawsze jest dodatnia, obstawić oba scenariusze na raz? Kupić certyfikaty i na wzrosty i na spadki, licząc że w przypadku silnego ruchu zawsze zarobimy więcej niż stracimy?

Jeśli w krótkim czasie wydarzy się silny ruch cenowy, scenariusz ten powinien zadziałać idealnie. Ale jeśli ruch nie nastąpi, stajemy się coraz bardziej wrażliwi na wahania walutowe, rolowania kontraktów oraz coraz istotniejszy wpływ kosztu kapitału. A więc sama kalkulacja nie jest już taka łatwa do przeprowadzenia.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Wam instrument, jakim jest certyfikat faktor. Jego cudowną właściwością jest to, że na dynamicznym rynku, stosunkowo łatwo uzyskać jest stopę zwrotu przewyższającą 100%, podczas gdy nie można stracić więcej niż to, co się zapłaciło za kupno certyfikatów. 

Ostrzegam jednak przed pochopnymi eksperymentami z tymi certyfikatami. Wysoka zmienność sprawia, że równie dobrze możecie zarobić, co stracić pieniądze. Przykładem niech będzie jeden z certyfikatów, który w chwili, gdy piszę te słowa traci ponad 18% na jednej sesji. Przyznajcie sami, że jest to zmiana trudna do szybkiego przełknięcia.

Na zaostrzenie apetytu podrzucam wykres certyfikatu faktor RCFS3OIL, który w okresie od 23.06.2014 do 21.01.2016 r. (1,5 roku) wzrósł 38,5-krotnie (3850%)

Jeśli tekst Wam się podobał, będę wdzięczny za podzielenie się nim z innymi inwestorami.